Paardensport en historie

GRONINGEN

EN

PAARDEN

Woensdag 25 juni 1823. Het is de dag waarop Jacob van Lennep en zijn vriend Dirk van Hogendorp , op rondreis door de drie noordelijke provincies, het traject tussen Farmsum en Winschoten afleggen. Over de omgeving van Finsterwolde valt er onder meer in het door hen bijgehouden dagboek te lezen:'Hier werd ons oog verrukt door het aanschouwen van meer dan honderd boerenwooningen, elk van drie verdiepingen hoogte, met onmetelijke schuren voorzien, en zich zoover het oog reikte in den Pruisischen polder uitstrekkend....'

Het is hier, bij die rijke boeren van toen, dat ons verhaal over Groningen en paarden begint. Ondanks dat ze elke vorm van elegantie ontbeerden, hielden boeren zeer zeker van deze dieren die onmisbaar waren bij het werk op de zware kleigrond. Maar toch, het waren bepaald geen paarden waar de welvarende boer mee kon pronken. En dus werden er fokdieren uit Duitsland en Engeland gehaald. Het resultaat hiervan was niet alleen dat men nu over sportpaarden kon beschikken, maar eveneens dat er een groot aantal rijverenigingen ontstonden. Als een rechtstreeks gevolg van al deze ont-wikkelingen vonden er al spoedig vele harddraverijen plaats. De tijd dat men het paard in hoofdzaak beschouwde als vooral een zeer nuttig trekdier, hetzij voor de ploeg of anders, behoorde definitief tot het verleden.

Het lijkt dan ook niet meer dan logisch dat Groningen het oudste concours hippique van Nederland heeft. Dat 't Peerdespul, op 28 augustus tijdens het vieren van Groningens Ontzet, dit jaar maar liefst z'n 150 jarig jubileum beleeft. Reden voor koningin Beatrix om de viering dit jaar persoonlijk bij te wonen.

Ook wij begeven ons, al vroeg in de ochtend, naar de feestende Stad. Aangekomen op de Grote Markt, waar de kermis is neergestreken, valt ons nogmaals op hoezeer Groningen en paarden samengaan. Op de Martinitoren zien we namelijk een wel heel bijzondere windvaan: Een paard! Als we ons er later iets nader in verdiepen blijkt dat het hier misschien gaat om een verwijzing naar het paard van Sint Maarten, de beschermheilige van de kerk, maar dat er voor deze overlevering geen historische aan-wijzingen bestaan. Vaststaat wel dat de windvaan, die wij vanaf de grond proberen te fotograferen, uit het jaar 1824 stamt.

Aangezien we vandaag hoofdzakelijk voor de paarden naar Groningen zijn gekomen, laten we de rest van de feestelijkheden in de stad links liggen en gaan direct naar de Ossenmarkt waar de keuring zal plaatsvinden. Het programmaboekje leert ons dat het hier gaat om een kwaliteitsbeoordeling aan de hand - van de voorbrenger - en dat de paarden worden beoordeeld op exterieur, stap en draf. Na afloop van deze keuring zullen de paarden nogmaals worden voorgesteld en wel voor de showwagen, waarbij ze worden beoordeeld op type, houding, temperament, stelling en beweging.
In de pauze tussen deze beide keuringen is er volop aandacht voor het Groninger paard, dat begint met de uit 7 ruiters bestaande vaandelwacht, waarna er nog 10 Groninger paarden begeleid door monsterknechten worden voorgesteld.

Klik op foto voor groot formaat

We hebben er voor gekozen om dit jaar eerst de keuring op de Ossenmarkt bij te wonen en ons pas na afloop daarvan naar de drafbaan in het Stadspark te begeven. Zodoende hebben we dan wel de eerste onderdelen van 't Peerdespul moeten missen, maar daarom niet getreurd, want er rest nog zo onnoemlijk veel om van te genieten: Eenspannen tuigpaarden Fries ras en tweespannen tuigpaarden open klasse. Daarna is het aan eenspannen Hackney's en aan het spectaculaire springen, in de klasses Z en ZZ, onder de titel Win or Loose.
De dames rijden om het kampioenschap van Nederland in het concours eenspannen tuigpaarden. Eveneens om het nationaal kampioenschap wordt gestreden in het concours tweespannen voor de oogstwagen VTN.
Er is een show door de Vereniging Het Groninger Paard. Getoond wordt een carrousel op muziek, met op het terrein ook nog een vaandelwacht.
Bijzonder mooi is de Show Friese Quadrille. In het programmaboekje staat hierover:
'Een gezelschap van Friese menners danst sinds 1963 de quadrille, een van oorsprong Frans-Italiaanse ruiterdans. De Fryske Quadrille wordt uitgevoerd in een 8-tal prachtig met de hand beschilderde sjezen, die dikwijls nog familiebezit zijn. Op elk der door Friese paarden getrokken sjezen zit een paar gekleed in traditioneel Fries kostuum. De Fryske Quadrille wordt beschouwd als de ambassadeurs van het Fries paard.'

Tijdens dit werkelijk indrukwekkend optreden arriveert koningin Beatrix, vergezeld door de voorzitter van de Koninklijke Vereniging Voor Volksvermaken, de heer P. Yspeert, burgemeester J.Wallage en gedeputeerde M. Calon, in haar eigen Blauwe Calèche op het terrein van de drafbaan. De open koets is aangespannen met Gelderse paarden en, als een eerbewijs aan het Groninger paardenstamboek dat 25 jaar bestaat, met het enige Groninger paard in de Koninklijke stallen.

Een uur later nog een fantastische show. Nu is het een dressuurquadrille uitgevoerd door Nordrhein-Westfälisches Landgestüt Warendorf, dat bestaat uit beroeps- en wedstrijdruiters.
Helaas missen we meervoudig wereldkampioen in het vierspanrijden IJsbrand Chardon en ........ Maar zoals gezegd: Je kunt niet overal tegelijk zijn.

Op weg naar huis praten we na over dit dagje Stad, over de paardenkeuring op de Ossenmarkt en 't Peerdespul in het Stadspark. Over de windvaan op de Martinitoren en het Groninger paard.
'Ja, Groningen en paarden, ze horen echt wel bij elkaar!'
'Kun je wel zeggen. Wat bijvoorbeeld te denken van maneges als die van de familie Prins in Biessum, of van het Nationaal Rijtuigmuseum in Leek, of.......'
'Volgende week de koetsentocht in Slochteren.'

Zie ook: GRONINGENS ONTZET/BOMMEN BEREND

Voor meer foto's klik hier

NATIONAAL RIJTUIGMUSEUM LEEK

De historie van Leek is nauw verbonden met de borg Nienoord, in de zestiende eeuw gesticht door Wigbold van Ewsum. Toen het, in het jaar 1884, in handen kwam van Jonkheer mr. J.A.E.A. van Panhuys liet deze de borg afbreken en herbouwen in de Loire stijl. Dezelfde stijl als zijn huis aan het Hereplein in Groningen.
In de borg is het Nationaal Rijtuigmuseum, dat jaarlijks tienduizenden bezoekers trekt, gevestigd. Een begrijpelijk bezoekersaantal, want hier bevindt zich de grootste nationale collectie rijtuigen ter wereld. Om het in getallen nog duidelijker te maken: De overige twee rijtuigmusea binnen Europa, in Wenen en Lissabon, hebben een collectie van respectievelijk 150 en 160 rijtuigen, Leek heeft er maar liefst 250! Nog een verschil: In de twee andere musea staan alleen koninklijke koetsen, terwijl hier een enorme diversiteit aan rijtuigen is te bewonderen. Veel daarvan komen uit de eigen provincie en Groninger rijtuigen staan dan ook rijkelijk vermeld in een echte top vijftig, zoals die is samengesteld. Museumdirecteur, Luc Eekhout, zei het vorig jaar hierover in een met hem gehouden interview: 'Aan de hand van die rijtuigen krijg je een mooi doorkijkje in de Groninger historie. Veel herenboeren hadden hier rond 1900 een rijtuig van het type Prins Albert. Vaak zat de knecht achterop boven het spatbord.' ( bron: Dagblad van het Noorden d.d. 25-02-2006 ).

Na afloop van 't Peerdespul in het Stadspark is de Blauwe Calèche, waarmee koningin Beatrix arri-veerde op het terrein van de drafbaan, naar het museum overgebracht, om daar gedurende enige weken tentoongesteld te worden. Dit pronkstuk werd in 1875 gebouwd bij Henri Binder in Parijs en vier jaar later gekocht door de toenmalige koning Willem III. Vandaar de gekroonde letter W op het portier aan beide zijden. Later zou dit 4.36 meter lang en 2.30 meter hoog rijtuig het persoonlijk bezit van koningin-moeder Emma worden.
Tot slot nog een aantal gegevens: Het rijtuig biedt plaats aan vier personen en is voorzien van een half open lederen kap die de achterste zitbank overdekt. Het kan echter, zoals in Groningen het geval was, neergeklapt worden, zodat er een geheel open rijtuig ontstaat. De houten kast en het onderstel zijn donkerblauw gelakt en afgezet met goudkleurige biezen.

Naast een bezoek aan het museum is er voor de liefhebber van paard en rijtuig nog meer te genieten. Gedurende de periode april tot en met oktober, kunnen er namelijk ook rondritten met een Jan Plezier of huifkar worden gemaakt.
Groningen en paarden. Leek voegt aan het schitterend museum en rondritten nog iets heel bijzonders toe. In 2003 herstelde men een oude traditie, namelijk draverijen die gewoon midden in een weiland worden gehouden. Hier wordt, zoals het in de oertijd het geval was, de drafsport weer bij het volk gebracht.

Zie ook: Fraeylema Koetsentocht